Uprawnienia i czynności kontrolne nadzoru budowlanego
Organy nadzoru budowlanego (czyli Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego) przy wykonywaniu obowiązków określonych przepisami Prawa budowlanego (więcej na temat obowiązków w artykule: Obowiązki nadzoru budowlanego) mogą dokonywać czynności kontrolnych. Protokolarne ustalenia dokonane w toku tych czynności stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach Prawa budowlanego.
Realizując swoje obowiązki organy nadzoru budowlanego lub osoby działające z ich upoważnienia mają prawo wstępu do obiektu budowlanego, jak również na teren budowy, zakładu pracy oraz na teren, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza, polegająca na obrocie wyrobami budowlanymi.
Właściwe organy mogą żądać od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, a także dostawcy wyrobów budowlanych, informacji lub udostępnienia dokumentów:
- związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego
- świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym.
Natomiast w razie powstania uzasadnionych wątpliwości, co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, organy te mają prawo nałożyć (w drodze postanowienia) obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz. W przypadku braku dostarczenia odpowiednich dokumentów lub dostarczenia ich w niepełni skompletowanych, organy nadzoru budowlanego mogą zlecić wykonanie ocen lub ekspertyz (bądź dodatkowych ocen lub ekspertyz), na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia.
Ponadto, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego są organami właściwymi w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu, jak również organami wyspecjalizowanymi, w myśl ustawy o systemie oceny zgodności. W związku z tym WINB ma prawo orzec (na wniosek producenta) o uznaniu danego wyrobu budowlanego za regionalny wyrób budowlany, jak również przysługuje mu prawo wstępu (za okazaniem legitymacji służbowej) na teren jednostki kontrolowanej, poruszania się po tym terenie i znajdujących się tam obiektach oraz pełnienia czynności kontrolnych określonych w odpowiednich przepisach ustawy. Natomiast Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego może sporządzać roczne plany kontroli, prowadzić kontrole, zarówno planowe, jak i doraźne oraz zlecać badania pobranych próbek wyrobów budowlanych. Może również wezwać WINB do udziału w prowadzonej kontroli i przeprowadzenia doraźnej kontroli w określonym zakresie oraz wprowadzenia, do wojewódzkiego rocznego planu kontroli, określonych zadań.
Czynności kontrolne, związane z wykonywaniem uprawnień organów nadzoru budowlanego, przeprowadza się w obecności inwestora, kierownika budowy lub robót, kierownika zakładu pracy lub wyznaczonego pracownika, bądź osób przez nich upoważnionych albo w obecności właściciela lub zarządcy obiektu, zaś w lokalu mieszkalnym – w obecności pełnoletniego domownika i przedstawiciela administracji lub zarządcy budynku. W przypadku nieobecności tych osób, czynności kontrolne mogą być dokonywane w obecności przywołanego pełnoletniego świadka, jedynie w uzasadnionych przypadkach (np. gdy prowadzone prace lub sam obiekt budowlany mogą zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, czy bezpieczeństwu mienia, bądź środowiska).
Nie ma przepisów, które by jasno określały, kiedy inspektor nadzoru budowlanego ma wkroczyć na budowę. Najczęściej ma to miejsce, wówczas gdy nadzór otrzyma zawiadomienie o nieprawidłowościach zauważonych (na prowadzonej budowie) przez sąsiada czy instytucje, typu straż miejska, policja, straż pożarna, Państwowa Inspekcja Pracy, itp.
Nadzór budowlany wykonuje również kontrole obowiązkowe, dokonywane po złożeniu wniosku o pozwolenie na użytkowanie obiektu.
Wówczas kontrola ta obejmuje sprawdzenie:
- zgodności obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu
- zgodności obiektu budowlanego z projektem architektoniczno-budowlanym, w zakresie:
- charakterystycznych parametrów technicznych: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji
- wykonania widocznych elementów nośnych układu konstrukcyjnego obiektu budowlanego
- geometrii dachu (kąt nachylenia, wysokość kalenicy i układ połaci dachowych)
- wykonania urządzeń budowlanych
- zasadniczych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego, zapewniających użytkowanie obiektu zgodnie z przeznaczeniem
- zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich – w stosunku do obiektu użyteczności publicznej i budynku mieszkalnego wielorodzinnego
- wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego
- w przypadku nałożenia w pozwoleniu na budowę obowiązku rozbiórki istniejących obiektów budowlanych nieprzewidzianych do dalszego użytkowania lub tymczasowych obiektów budowlanych – wykonania tego obowiązku, jeżeli upłynął termin rozbiórki określony w pozwoleniu
- uporządkowania terenu budowy.
Obowiązkowa kontrola przeprowadzana jest przed upływem 21 dni od dnia doręczenia wezwania inwestora. O terminie kontroli organ zawiadamia inwestora (który jest zobowiązany uczestniczyć w obowiązkowej kontroli) w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.